Zagrożenia cyfrowe

Zagrożenia cyfrowe

„Jak kiedyś ludzie uczyli się zamykać drzwi do domostw, tak dziś muszą nauczyć się zamykać „furtki” w nowoczesnych urządzeniach.” Jarosław Tworóg

Większość rodziców jest świadoma, że Internet nie zawsze jest dla ich dzieci miejscem bezpiecznym. Jeśli jednak chodzi o szczegółową wiedzę na temat zagrożeń online, nie jest ona powszechna. W najprostszym ujęciu zagrożenia wiążą się treścią umieszczoną w sieci, osobami, które mogą na nas oddziaływać i działaniami, które mogą nam zaszkodzić.

1. Niebezpieczne treści

W pierwszej kolejności w tej kategorii wymieniane są materiały pornograficzne, które mimo prawnych zakazów ciągle są w bardzo łatwy sposób dostępne także dla niepełnoletnich użytkowników. Międzynarodowe badania EU-NET-ADB z 2012 r. pokazują, że kontakt z pornografią miało ponad dwie trzecie (67%) polskich gimnazjalistów. Jednak niebezpieczne treści obejmują także przemoc i rasizm oraz przekazy promujące zachowania autodestrukcyjne (takie jak promocja brania narkotyków, skrajnego odchudzania czy wręcz sposobami na samobójstwa).

2. Niebezpieczne kontakty

Internet umożliwia nawiązywanie nowych znajomości i łatwe znajdowanie ludzi o podobnych zainteresowaniach czy poglądach. Jest to jedna z jego ważnych funkcji, ale także tutaj może dochodzić do nadużyć. Oprócz zjawiska tzw. groomingu, czyli uwodzenia dzieci w Internecie w celu późniejszego wykorzystania seksualnego, niebezpieczne kontakty mogą dotyczyć także zjawisk takich jak werbunek do sekty lub grupy przestępczej. 54%, aż tylu rodziców nie wiedziało, że ich dziecko spotkało się na żywo z kimś poznanym przez Internet.

3. Niebezpieczne działania

W tej kategorii znajdują się przede wszystkim zachowania określane mianem agresji elektronicznej (cyberbullyingu) lub cyberprzemocy. 63% to odsetek rodziców, którzy – mimo że ich dzieci doświadczyły cyberprzemocy – odpowiedzieli, iż ich dziecko nie ma takich doświadczeń. Innym, stosunkowo nowym, trendem jest tzw. seksting, czyli przesyłanie własnych intymnych zdjęć lub filmików za pomocą telefonu komórkowego lub komunikatorów internetowych. W niedawnym badaniu Fundacji Dzieci Niczyje do wysyłania takich materiałów przyznało się aż 11% młodych ludzi. Publiczne szykanowanie młodego człowieka przez rówieśników może przybierać rozmaite formy, np.: wrzucania do Internetu zdjęć czy filmików ośmieszających ofiarę (zwykle są robione bez jej zgody), wpisywania pogardliwych komentarzy na portalach społecznościowych (niestety czasem sprowokowane przez samą ofiarę poprzez zamieszczenie intymnych zdjęć lub osobistych informacji), wysyłania obraźliwych lub zastraszających wiadomości, ale również wykluczenie z grupy na portalu społecznościowym czy zmowa milczenia.

Anonimowość wydaje się bezkarna

Internet pozwala zachować anonimowość. A to ułatwia bezkarne krzywdzenie i obrażanie. Można napisać na profilu nielubianej Baśki: “Baśka, jesteś tłusta jak świnia” i nie ponosząc żadnych konsekwencji takiego zachowania, cieszyć się z kliknięć kolegów w ikonkę “Lubię to”. Nie ma tu miejsca na wstyd czy współczucie, bo przecież agresorzy nie widzą żadnej reakcji ofiary na swoje wpisy.

Skutki dla ofiary

Prześladowane dziecko znajduję się wyjątkowo trudnej sytuacji. Nie może schronić się przed tego rodzaju przemocą nawet w domu, a prześmiewcze treści rozchodzą się wśród znajomych w ciągu sekund. Młody człowiek przeżywa złość, smutek, strach, cierpi na bezsenność i bóle głowy. Gdy w dodatku próbuje mierzyć się z problemem całkiem sam (bo np. nie chce niepokoić rodziców), nierzadko skutkuje to dramatycznym obniżeniem poczucia własnej wartości, depresją, a bywa, że nawet próbą samobójczą. Każdego dnia 160 tys. dzieci w Stanach nie idzie do szkoły z powodu cyberbullyingu (nękania w sieci). Niestety, także w Polsce coraz częściej mamy do czynienia z tym zjawiskiem.

Co robimy?

Jeżeli jesteś rodzicem, rzuć okiem na listę kilku ważnych porad dotyczących ochrony swoich dzieci przed znęcaniem w Internecie:
  1. Rozmowa to podstawa – rozmawiaj ! Jeśli nie znasz się na Internecie, pozwól się wykazać nastolatkowi. Zadaj pytanie: „Czy to prawda, że na takim portalu można kogoś skrzywdzić? Jak się przed tym zabezpieczasz?”. Ważne, by być blisko dziecka, bo w razie kłopotów wzrastają szanse, że zwróci się do ciebie o pomoc.
  2. Świadomość zagrożenia wzmaga czujność. Jeżeli dziecko jest bardziej przygnębione, rozdrażnione czy zamyka się w sobie, powinno to cię zaniepokoić. Także wtedy, gdy syn czy córka przestaje nagle interesować się komputerem, opuszcza się w nauce, zaczyna unikać rówieśników i źle o nich mówić (“To głupki, nie chcę się z nimi zadawać”) może to świadczyć o tym, że stało się ofiarą cyberprzemocy. W takiej sytuacji od razu z nastolatkiem porozmawiaj, by rozwiać lub potwierdzić swoje podejrzenia.
  3. Reaguj! Gdy syn czy córka zwierzy ci się, że doświadcza cyberprzemocy, nigdy tego nie bagatelizuj. Reakcja w stylu „Nie przejmuj się…” – nie jest dla dziecka żadnym wsparciem. Dla ciebie może to być błahostka, a młody człowiek traci zupełnie grunt pod nogami i oczekuje realnej pomocy. Jeśli już wydarzy się coś złego, ważne aby nie tracić głowy, nie obwiniać siebie, ani dziecka, ale okazać wsparcie i spróbować znaleźć rozwiązanie.
  4. Jeśli znajdziemy się w trudnej sytuacji, pomocy i porady, co robić możemy szukać pod bezpłatnym numerem telefonu 800 100 100 – jest to specjalny telefon zaufania dla rodziców i profesjonalistów w sprawach bezpieczeństwa dzieci, prowadzony przez Fundację Dzieci Niczyje.
  5. Pamiętaj również, że nękanie (np. poprzez szantaż czy zniesławianie) jest przestępstwem, które można zgłaszać na policji. Jeżeli sprawcami przemocy są szkolni koledzy, koniecznie powiadom o sytuacji dyrekcję szkoły, domagając się rozwiązania sprawy za pomocą wszelkich dostępnych szkole instrumentów.

Osoby zainteresowane pogłębieniem wiedzy zachęcamy do sięgnięcia po bezpłatne publikacje:

SŁOWNICZEK

Bullying – znęcanie się – występek polegający na fizycznym lub psychicznym znęcaniu się nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny. Do istoty przestępstwa należy przewaga sprawcy nad pokrzywdzonym, której nie może się on przeciwstawić. [ścigany na mocy prawa: art. 207 § 1 Kodeksu Karnego]

Cyberbullying –  wysyłanie i publikowanie szkodliwych treści lub obrazów przy użyciu Internetu lub innych cyfrowych narzędzi komunikacyjnych. Cyberbullying ma miejsce wtedy, gdy dziecko albo nastolatek jest tyranizowane, zastraszane, szykanowane, upokarzane, zawstydzane lub w inny sposób krzywdzone przez inne dziecko lub nastolatka przy użyciu Internetu, interaktywnych lub cyfrowych technologii, albo też telefonów komórkowych.

Deepfake – technika obróbki obrazu, polegająca na łączeniu obrazów twarzy ludzkich przy użyciu technik sztucznej inteligencji. Uzyskane w ten sposób łudząco realistyczne ruchome obrazy stosowane są w nagraniach filmowych, stwarzając możliwości manipulacji i/lub skompromitowania osoby, której wizerunek został wykorzystany.

Fake news – świadomie rozpowszechniana nieprawdziwa informacja.

Flaming – seria wrogich, wulgarnych i często obraźliwych wiadomości wysyłanych do jednego lub kilku członków społeczności.

FOMO – skrót od ang. fear of missing out i oznacza strach przed tym, co nas omija. Jest to choroba cywilizacyjna współczesności, która wiąże się z obawą, że coś naprawdę ciekawego i satysfakcjonującego dzieje się bez naszej wiedzy, natomiast inne osoby mogą w tym uczestniczyć; wiąże się z ciągłym śledzeniem tego, co dzieje się w sieci.

Grooming – działania osoby dorosłej, która przy użyciu chatroomów (i innych środków komunikacyjnych dostępnych w Internecie) stara się nakłonić dziecko do kontynuacji znajomości w formie spotkania w świecie rzeczywistym z intencją seksualnego wykorzystania go.

Hejtowanie – destruktywna krytyka przy użyciu wpisów internetowych.

Patostream – transmisja internetowa na żywo, prowadzona w serwisach internetowych udostępniających wideo strumieniowe, w trakcie której prezentowane są liczne zachowania powszechnie uznawane za będące dewiacjami społecznymi. Kolejne czynności są wykonywane w zamian za wpłaty pieniężne dokonywane przez widzów.

Pharming – bardziej niebezpieczna dla użytkownika oraz trudniejsza do wykrycia forma phishingu. Charakterystyczne dla pharmingu jest to, że nawet po wpisaniu prawidłowego adresu strony www, ofiara zostanie przekierowana na fałszywą (choć mogącą wyglądać tak samo) stronę www. Ma to na celu przejęcie wpisywanych przez użytkownika do zaufanych witryn haseł, numerów kart kredytowych i innych poufnych danych.

Phishing – metoda podstępnego uzyskiwania haseł dostępu do internetowych kont bankowych użytkownika za pośrednictwem np. e-maili, w tym wyłudzanie poufnych informacji osobistych (np. haseł lub szczegółów dot. karty kredytowej) przez podszywanie się pod godną zaufania osobę lub instytucję.

Ramsonware – szkodliwe oprogramowanie powodujące zablokowanie danych znajdujących się na urządzeniach, aż do momentu opłacenia okupu przez ofiarę. Najczęściej do zarażenia dochodzi przez e-maile, wyskakujące okienka oraz media społecznościowe.

Scam – oszustwo polegające na wzbudzeniu u kogoś zaufania, a następnie wykorzystanie tego zaufania do wyłudzenia pieniędzy lub innych składników majątku, popularne na portalach randkowych, w ogłoszeniach charytatywnych, w ogłoszeniach o wygranej, super ofercie lub szybkim sposobie na zarabianie, itp.

Sexting – przesyłanie za pomocą telefonów komórkowych swoich zdjęć, materiałów wideo lub wiadomości o charakterze seksualnym.

Skimming – nielegalne kopiowanie zawartości paska magnetycznego karty bankowej bez wiedzy jej posiadacza, w celu wykonywania nieuprawnionych transakcji.

Stalking – uporczywe i powtarzające się nękanie, nagabywanie osoby za pomocą nowych technologii.

Trollowanie – nieprzyjazne zachowania wobec innych użytkowników Internetu, które mają na celu przeszkodzenie prowadzonej dyskusji.

Vishing – metoda oszustwa, mająca swoje podstawy w phisingu i metodach socjotechnicznych, polegająca na tym, że oszuści wykorzystując telefonię internetową podszywają się pod instytucje finansowe.

Wybierz kategorię